Điều gì làm nên sức hút đặc biệt của Ấm Tử Sa

Ấm Tử Sa là cái tên quen thuộc đối với những người yêu trà. Tuy nhiên công dụng tuyệt vời của chiếc ấm này thì không phải ai cũng có những hiểu biết đầy đủ về nó. Không phải ngẫu nhiên mà ấm tử sa lại trở thành 1 trong 4 quốc bảo của Trung Hoa.

Ấm Tử Sa là gì?

Ấm tử sa là ấm chén uống trà được làm bằng đất sét Tử Sa, vùng Nghi Hưng, thành phố Vô Tích, tỉnh Giang Tô, được làm thủ công bởi các nghệ nhân lành nghề, từ việc lựa chọn chất liệu, tạo hình, cho đến việc nung ở nhiệt độ cao.

Mặc dù ấm Tử Sa là tên gọi chung của nhiều loại ấm gốm có màu sắc và chất đất khác nhau. Nhưng do chúng ta thường gặp những chiếc ấm màu tím hơn nên chúng được gọi chung bằng cái tên gọi Tử Sa.

Nguyên liệu để sản xuất

Thông tin về nguyên liệu sẽ cung cấp cho các bạn những kiến thức cơ bản để có thể phân biệt các loại ấm thật và ấm làm từ đất sét thông thường.

Ấm pha trà được làm từ nhiều loại đất khác nhau với nhiều cách gọi tên khác nhau. Tuy nhiên, thông thường người ta đặt tên ấm theo các sắc độ khác nhau. Cụ thể bao gồm:

Đất tử sa (Zi ni)

Ấm pha trà được làm từ đất tử sa là loại thường gặp nhất. Loại đất này phải được nung dưới nhiệt độ khoảng 1180 độ C, độ co ngót là 10 – 11% so với ban đầu. Mặc dù nhiều tài liệu nói rằng đất tử sa có màu tím và được gọi là cát tím (purple sand). Trong thực tế, loại đất này có màu nâu tím hoặc nghiêng về màu nâu nhiều hơn.

Đất lục sa (Lu ni)

Đất lục sa nguyên khoáng có những chấm xanh nhạt (light-green), là loại đất rất hiếm gặp trong tự nhiên. Đất này chịu được nhiệt độ nung 1160 độ C, độ co ngót khoảng 14%. Vì đây là loại đất hiếm mà màu sắc lại không bền nên loại đất này thường được kết hợp với các loại đất hoặc nguyên liệu khác để sản xuất ấm.

Đất hồng sa (Hong ni)

Đất hồng sa làm ấm được nung dưới nhiệt độ 1100 độ C, có độ co ngót là 14%. Loại đất này có màu đỏ cam là chính. Tuy nhiên, đất hồng sa nguyên khoáng vốn do có nguồn gốc từ tử sa nên có cả màu đỏ nâu. Đặc biệt, đất hồng sa già (đất cũ, đất được khai thác đã lâu) sẽ có màu đỏ sẫm. Hiện nay, loại đất này rất hiếm gặp.

Đất đoàn sa (Duan ni)

Đất đoàn sa nguyên khoáng chủ yếu là màu vàng (yellow). Một số ít đất này có màu be (beige) hoặc màu vàng be. Đây cũng là loại đất hiếm gặp trong tự nhiên, được nung trong nhiệt độ từ 1175 – 1180 độ C, độ co ngót là 12%.

Đất chu sa (Zhu ni)

Đất chu sa có thể chịu được nhiệt độ nung lên tới 1700 độ C, có độ co ngót là 18 – 25%. Hiện nay loại đất này là vô cùng khan hiếm, rất khó khăn cho những ai muốn sở hữu một chiếc ấm Chu già. Vì thế, hiện nay các nhà sản xuất thường sử dụng các loại hóa chất hay nguyên liệu khác để mô phỏng lại màu đất chu sa.

Các loại ấm Tử Sa

Có nhiều loại khác nhau, từ những loại cổ điển đến những thiết kế hiện đại. Dưới đây là một số loại ấm phổ biến:

1. Ấm Tử Sa Dạng Tròn (Yixing Zhuni Hu): Đây là loại ấm có hình dạng tròn, thường được sử dụng để pha trà đen hoặc trà sữa. Chúng thường có thiết kế truyền thống và được làm từ đất sét đỏ.

2. Ấm Tử Sa Dạng Chum (Yixing Chulian Hu): Loại ấm này có hình dạng hơi cong và được sử dụng phổ biến cho các loại trà như trà oolong hoặc trà đen.

3. Ấm Tử Sa Dạng Gái (Yixing Wai Gai): Đây là loại ấm có gái, thường được sử dụng để pha trà đậm đặc như trà Pu-erh.

4. Ấm Tử Sa Dạng Hình (Yixing Xinghuo Hu): Loại ấm này có thiết kế độc đáo với hình dạng khác nhau như hình quả trám, hình trái lê, hình hoa sen, hoặc hình động vật. Chúng thường được coi là các tác phẩm nghệ thuật và thường được sưu tầm.

5. Ấm Tử Sa Dạng Hiện Đại: Ngoài những loại truyền thống, có nhiều thiết kế hiện đại với các đường nét sáng tạo và cách tiếp cận mới về vật liệu và hình dáng.

Những loại ấm này không chỉ đa dạng về hình dáng mà còn mang đến sự lựa chọn phù hợp với nhu cầu và sở thích của mỗi người yêu trà.

Giá ấm tử sa cao cấp

Giá của các chiếc ấm bằng Tử Sa cao cấp có thể biến động lớn tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm chất liệu, thương hiệu, nguồn gốc và đặc biệt là sự hiếm có của sản phẩm. Dưới đây là một số giá trị tham khảo cho ấm dòng cao cấp:

– Từ 1,000 đến 5,000 USD: Đây là phạm vi giá cho các chiếc ấm cao cấp, có thiết kế đẹp mắt, được làm thủ công tỉ mỉ và sử dụng chất liệu đất sét đỏ chất lượng cao.

– Từ 5,000 đến 10,000 USD: Các chiếc ấm trong phạm vi này thường là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, có các họa tiết phức tạp và được làm bằng các loại đất sét quý hiếm hoặc có lịch sử lâu đời.

– Từ 10,000 đến 50,000 USD trở lên: Đây là giá của các chiếc ấm trà vô cùng hiếm có, thường là tác phẩm của các đại sư nổi tiếng, có giá trị lịch sử hoặc được coi là cống hiến cho nghệ thuật trà và là tài sản có giá trị đầu tư.

Cần lưu ý rằng giá của ấm cao cấp có thể thay đổi tùy theo thị trường và yếu tố khác nhau, và một số ấm có giá trị còn cao hơn nếu có sự xác nhận và chứng nhận từ các chuyên gia về nghệ thuật trà và văn hóa Trung Quốc.

Công dụng của ấm Tử Sa

Có nhiều sự hoài nghi, tranh cãi về công dụng tuyệt vời của chiếc ấm. Có chắc chắn rằng một chiếc ấm lại có thể làm tăng thêm vị ngon cho trà? Một chiếc ấm pha trà làm sao có thể lưu giữ được hương vị của trà trong 3 – 5 ngày? Công dụng thực sự của những chiếc ấm tử sa là gì?

Làm gia tăng hương vị cho trà

– Hương vị của những chén trà đến từ 2 thành phần cơ bản là chất hữu cơ trong những lá trà và chất khoáng vi lượng. Nhiều ý kiến cho rằng cao trà (chất hữu cơ) được tích tụ lâu ngày trong ấm sẽ làm gia tăng hương vị cho trà. Điều này hoàn toàn không chính xác, cao trà sẽ bị oxy hóa ngay sau đó và không có tác dụng gì đối với những lần pha trà sau.

– Khả năng gia tăng hương vị kỳ diệu của những chiếc ấm bằng đất tử sa đến từ chất khoáng vi lượng có trong chính bản thân chiếc ấm. Bề mặt không tráng men của ấm khiến những hạt khoáng vi lượng được bền bỉ chứ không bị mất đi nhanh chóng vì bị oxy hóa như trà. Các lớp khoáng được tích lũy lại cùng với thời gian và khiến hương vị của trà được gia tăng với magie, canxi, kẽm, sắt,…

Ngoài ra, khoáng chất trong lá trà và nước pha trà cũng bổ sung thêm cho lớp cao khoáng của ấm. Vì vậy, ấm thực sự có thể gia tăng hương vị cho trà bằng cách cung cấp và tích tụ khoáng chất trong những lần pha trà.

Lưu giữ hương vị của trà

– Thành ấm có nhiều khí hổng là các lỗ li ti lưu trữ hương thơm của trà rất tốt. Cùng với thời gian, các khí hổng càng hấp thụ được nhiều hương thơm từ trà. Sau khi sử dụng một thời gian, chúng ta chỉ cần chế nước sôi vào ấm cũng có được hương thơm từ trà.

– Ấm có thiết kế rất kín kẽ, do dó có khả năng lưu giữ nhiệt độ và hương vị cho trà rất tốt. Cũng nhờ thế mà ấm có khả năng trữ trà 3 – 5 ngày cũng không bị biến chất, vần còn giữ được hương vị cho trà.

– Điều đặc biệt nhất, những chiếc ấm pha trà khác càng dùng sẽ càng cũ. Riêng ấm đất tử sa càng dùng càng trở nên sáng bóng, đẹp đẽ hơn rất nhiều.

Cách nhận biết ấm đất tử sa

Do là vật phẩm có giá trị cao nên có không ít chiếc ấm giả tử sa xuất hiện trên thị trường. Để giúp người dùng không mua phải hàng giả, hàng nhái, chúng tôi xin giới thiệu với các bạn cách nhận biết chính xác một chiếc ấm.

Một chiếc ấm chuẩn phải đảm bảo được 3 yếu tố cụ thể sau:

– Ấm phải có vẻ bên ngoài thanh thoát, đẹp mắt, các bộ phận của ấm phải cân đối, có màu sắc đồng nhất. Khi rót, nước trà chảy đều, thẳng, không bị bắn ra bên ngoài.

– Khi gõ lên ấm phải phát ra tiếng kêu đanh, chắc như tiếng va chạm của kim loại.

– Ấm phải có độ bóng, trơn láng nhất định khi cảm nhận bằng tay. Thời gian dùng ấm càng lâu màu càng lên bóng đẹp chứ không bị ngả màu.

Tiêu chí chọn mua ấm

Một nghệ nhân có thể chọn được ngay một chiếc ấm pha trà tốt nhờ kinh nghiệm vốn có. Tuy nhiên, những người mới chập chững chơi trà sẽ gặp những khó khăn nhất định khi lựa chọn mua một chiếc ấm Tử Sa. Để giúp họ có thể lựa chọn chính xác một chiếc ấm Tử Sa chuẩn, chúng tôi đã tổng hợp những tiêu chí cơ bản của những chiếc ấm này trong nội dung tiếp theo của bài viết. Đó là 4 tiêu chí cụ thể sau:

Công năng

Một chiếc ấm tốt phải đáp ứng đầy đủ các yếu tố bao gồm: Ấm nghiêng 90 độ không bị rơi nắp, nắp ấm không bị mớm nước. Vòi rót mạnh, không bị tắc, dòng nước thẳng, tròn. Miệng ấm dễ dàng thau rửa, thay trà. Quai cầm thoải mái, thuận tiện. Những công năng trên là yếu tố bắt buộc phải có với mọi ấm pha trà, không chỉ được ứng dụng riêng cho ấm Tử Sa.

Thẩm mỹ

Yếu tố đầu tiên về thẩm mỹ mà một chiếc ấm phải có là không có lỗi lộ liễu, dù nhỏ nhất. Dáng ấm phải đẹp, bắt mắt, không gây nhàm chán cho người sử dụng. Ấm được chia làm 2 loại là ấm dùng để pha trà và ấm chỉ có tác dụng trang trí. Nếu bạn muốn thưởng trà, hãy kiểm tra công năng trước khi lựa chọn để tránh lấy nhầm một chiếc ấm trang trí.

Thông thường những chiếc ấm pha trà thường có hình dáng đơn giản, sử dụng thuận tiện. Thành ấm phải đồng đều, để có thể cân bằng và ổn định nhiệt độ của trà. Những chiếc ấm có kiểu dáng cầu kỳ và được trang trí hoa mỹ thường chỉ có tác dụng trang trí, trưng bày.

Chất đất

Những chiếc ấm pha trà có thể cải thiện được hương vị khi pha trà bằng cách bổ sung thêm chất khoáng vi lượng đều là những chiếc ấm tốt. Một số những chiếc ấm được sản xuất tại Đài Loan và Nhật Bản được pha thêm kim loại trong đất để tăng cường khả năng bổ sung khoáng chất.

Nghi Hưng không chỉ có đất sét tốt, học còn có thợ giỏi và kinh nghiệm, lịch sử làm ấm từ rất lâu đời. Do đó, chỉ cần tới Nghi Hưng bạn sẽ dễ dàng tìm được những chiếc ấm tốt.

Xuất xứ

Những người chưa có kinh nghiệm chọn mua thì nên chọn mua từ những nhà cung cấp uy tín. Đồng thời chỉ mua ấm được chứng minh có nguồn gốc rõ ràng.

Bí quyết sử dụng ấm đất tử sa bền đẹp

Để ấm của bạn đẹp và bền bỉ hơn nữa cùng với thời gian, hãy áp dụng những bí quyết sau đây của những nghệ nhân giàu kinh nghiệm:

– Khi pha trà luôn đổ nước tràn qua miệng ấm.

– Không cọ rửa ấm, thay vào đó là làm sạch ấm bằng nước nóng.

– Dùng khăn vải mềm lau khô ấm để giúp ấm trà nhanh có lớp cao trà sáng bóng.

– Làm sạch ấm bằng nước nóng

– Mỗi một chiếc ấm chỉ thích hợp để pha một loại trà. Nếu muốn thay đổi trà, hãy thực hiện lại các bước trên trước khi pha trà.

Ngay từ thời nhà Tống đã xuất hiện những chiếc ấm Tử Sa. Đến thời Minh Vũ Tông, một nhà sư vùng Nghi Hưng đã làm ra những chiếc ấm  pha trà bằng đất sét của vùng. Sản phẩm của vị sư này rất được các học giả đương thời ưa thích. Từ đó những chiếc ấm pha trà Tử Sa, chén tử sa Nghi Hưng đã được biết đến một cách rộng rãi. Hiện nay chúng đã trở thành bảo quốc của nước Trung Hoa.