Quy trình làm trà thủ công tại Tân Cương có gì đặc biệt?

Giữa làn sương sớm bảng lảng trên đồi chè Tân Cương, những bàn tay lặng lẽ đưa từng búp nõn non vào giỏ tre đẫm hơi sương. Mùi cốm non thoảng trong gió, ánh mặt trời chưa kịp hong khô những giọt sương trên lá trà. Ít ai biết, để có được một chén trà xanh trong, hậu ngọt thanh dịu ấy là cả một hành trình thủ công được gìn giữ qua nhiều thế hệ – nơi mà mỗi bước, mỗi hơi thở của người làm trà đều chứa đựng tình yêu với đất, với cây và với nghề.

Vì sao trà thủ công vẫn được gìn giữ?

Khi công nghệ sản xuất trà ngày một hiện đại hóa, nhiều người vẫn chọn quay về với trà thủ công. Không phải ngẫu nhiên. Trà làm bằng máy có thể nhanh, nhiều, giá thành thấp – nhưng lại thiếu đi cái hồn mộc của vùng chè. Người Tân Cương vẫn tin rằng: có những thứ chỉ đôi bàn tay mới cảm nhận và truyền tải được.

Bác Dung, nghệ nhân hơn 45 năm làm trà, từng chia sẻ:

“Mỗi mẻ trà là một lần nghe lửa thở, nhìn trà chuyển màu. Máy móc không lắng nghe được điều đó.”

Chính sự thủ công, chăm chút ấy đã tạo nên những mẻ trà đượm thanh, hậu ngọt, dậy lên hương cốm dịu nhẹ – điều mà trà công nghiệp khó lòng chạm tới.

Các bước làm trà thủ công tại Tân Cương

Hái trà – Khi trời còn đẫm sương

Công đoạn đầu tiên bắt đầu khi mặt trời còn thấp. Những người hái trà lặng lẽ lên đồi từ 5–6 giờ sáng. Họ chỉ hái những búp trà và hai lá non – phần già hơn sẽ ảnh hưởng đến hương vị. Trà được hái bằng tay, thả vào giỏ tre thoáng khí để tránh nóng lên làm hỏng chất diệp lục tự nhiên.

Làm héo – Để lá nghỉ và thở

Trà sau khi hái được trải đều lên nia tre đặt nơi thoáng mát. Thời gian làm héo khoảng 4–6 giờ, tùy vào độ ẩm không khí. Mục đích là để lá mềm lại, mất bớt nước, dễ sao và giữ hương. Hương trà bắt đầu dậy lên nhẹ nhàng – một mùi cốm non phảng phất rất đặc trưng.

Diệt men – Giữ màu, giữ hương

Diệt men là công đoạn quan trọng giúp giữ màu xanh và hương tươi của trà. Lá trà được sao trên chảo gang hoặc lò củi, lửa vừa đủ, tay đảo đều. Nếu lửa non, trà sống. Nếu lửa già, trà cháy. Kinh nghiệm không thể học lý thuyết mà phải cảm bằng tay và mắt.

Vò trà – Ép hồn trà vào cánh

Sau khi sao nóng, trà được đưa vào công đoạn vò tay để làm dập tế bào, giúp hương trà tiết ra và tạo hình móc câu xoắn nhẹ. Người nghệ nhân phải dùng lực vừa đủ – nếu nhẹ quá không ra hình, nếu mạnh quá trà sẽ nát. Quá trình này lặp lại 2–3 lần, xen kẽ với các đợt sao.

Sao khô – Đưa trà vào trạng thái tĩnh lặng

Lần sao cuối là để làm khô hoàn toàn. Người làm trà dùng tay trần đảo liên tục để cảm nhận khi nào trà đạt độ “chín”. Thành phẩm có cánh xoắn nhỏ đều, màu xanh ánh tuyết, mùi dịu nhẹ và hậu vị ngọt sâu.

Bảo quản trà sau khi làm – Tỉ mỉ đến từng hộp

Trà sau khi hoàn tất cần được bảo quản kỹ. Người Tân Cương thường dùng túi hút ẩm hoặc hũ gốm, đặt nơi khô, thoáng, tránh ánh sáng. Mỗi mẻ trà được ghi rõ ngày làm, thời tiết hôm đó, thậm chí cả tên người sao trà – như một cách trân trọng.

Những “dấu hiệu” nhận biết trà làm thủ công chuẩn Tân Cương

Câu chuyện của người làm trà – Khi nghề cũng là một nếp sống

Ở vùng chè Tân Cương, nghề làm trà không chỉ đơn thuần là sinh kế. Nó là một phần máu thịt, là nhịp sống gắn bó với đất trời, mùa vụ và làn hương cốm bay lên từ chảo gang nóng. Người làm trà không vội, không ồn ào. Họ sống cùng trà, thở cùng trà – và mỗi mẻ trà thủ công là một câu chuyện truyền đời.

“Ngày trước tôi làm trà chỉ để nhà dùng và biếu người quen. Nhưng rồi có người từ xa ghé qua, uống xong cứ hỏi: ‘Cô còn trà Thái Nguyên không, để con gửi về cho bố mẹ con uống dần.’ Giờ khó tìm được trà nào hậu ngọt như vậy.”

“Tôi nghe mà chạnh lòng. Thì ra, nhiều người thương trà mà không có duyên gặp được trà thật.”

“Vậy là tôi bắt đầu làm nhiều hơn một chút. Mỗi mẻ vẫn sao tay, lửa củi, chảo gang như cũ. Chỉ mong ai yêu trà – sẽ có cơ hội uống được đúng cái vị trà Tân Cương chân thật, không tẩm ướp, không màu mè.”

Với người Tân Cương, làm trà không chỉ là sản xuất. Đó là một nếp sống gắn liền với nhịp sớm – chiều, với từng mùa sương, từng đợt gió. Mỗi người làm trà – cũng là người gìn giữ ký ức hương vị của vùng đất mình.

Mời bạn dừng lại một chút… dù chỉ là một chén trà

Trong thời đại của tốc độ, giữ được một chén trà thật – có khi là giữ được một nhịp sống chậm, nơi ta cho phép mình dừng lại, hít một hơi sâu và lắng nghe vị ngọt sau cùng tan ra nơi cuống họng.

Nếu có dịp, bạn hãy một lần về Tân Cương, bước chân trên đồi chè sớm mai, nghe người nghệ nhân kể chuyện sao trà bên bếp củi, và nhấp một ngụm trà vừa mới hoàn thành – lúc ấy, bạn sẽ hiểu vì sao trà thủ công vẫn luôn là linh hồn của vùng chè đất Việt.

Câu hỏi thường gặp